देशभरातील कारागृहात गुप्तचर यंत्रणा
महाराष्ट्र कारागृहाने पाठविलेला मसुदा मंजूर
दिलीप कु-हाडे
पुणे : देशातील कारागृहात आता गुप्तचर यंत्रणा कार्यान्वित करण्यात आली आहे. विशेष म्हणजे महाराष्ट्र कारागृहाने यावर सविस्तर मसुदा तयार केला होता. याला केंद्र सरकारने मंजुरी दिली आहे . त्यामुळे भविष्यात होणार देशांतर्गत गुन्हेगारी घटना व देश विघातक घटना प्रतिबंधित करण्याचा प्रयत्न केला जाणार असल्याची माहिती महाराष्ट्र कारागृहाचे विशेष पोलीस महासंचालक योगेश देसाई यांनी दैनिक महा मेट्रोला माहिती दिली.
देसाई म्हणाले , ” कैद्यी नजरकैदेत असताना गुप्तचर माहिती गोळा करण्याचा उद्देश राज्याने त्यांची “हेरगिरी” करणे किंवा त्यांच्या मूलभूत मानवी हक्कांचे उल्लंघन करणे हा नाही तर ते ताब्यात असताना गुन्हेगारी गुन्हे करत राहू नयेत याची खात्री करणे आहे. तुरुंगातील गुप्तचर माहिती विकसित करून, तुरुंग प्रशासन कर्मचार्यांसाठी, कैद्यांसाठी आणि शेवटी व्यापक समुदायासाठी कस्टोडियल वातावरण शक्य तितके सुरक्षित आणि सुरक्षित बनवण्याचा प्रयत्न आहे. ”
जगभरातील तुरुंग प्रशासन गुप्तचर माहिती गोळा करण्याचा प्रयत्न करीत असते. तुरुंगांमध्ये सुरक्षा विभाग असू शकतो परंतु ते नेहमीच सक्रिय आणि पद्धतशीर गुप्तचर माहिती गोळा करण्यात गुंतलेले नसतात. तथापि, मोठ्या संख्येने साधनसंपत्ती कैद्यांना नियंत्रित करण्यासाठी आणि जनतेला आणि एकमेकांना त्यांचा धोका कमी करण्यासाठी, तुरुंग व्यवस्थापकांना दर्जेदार गुप्तचर माहितीची आवश्यकता असते. यासाठी देशभरातील कारागृहात गुप्तचर यंत्रणा सक्रिय करण्याचा प्रयत्न असल्याचे देसाई यांनी सांगितले.
राष्ट्रीय पातळीवर तुरुंगातील माहिती आणि गुप्तचर माहितीचे व्यवस्थापन, संकलन आणि वापर यासाठी योग्य सुरक्षा उपायांसह स्पष्ट धोरणे असली पाहिजेत. संबंधित मार्गदर्शक तत्त्वे आणि नियमावलींसह त्यांना पाठिंबा दिला पाहिजे.
तुरुंगांमधील आणि तुरुंग आणि बाह्य कायदा अंमलबजावणी संस्थांमधील तुरुंगातील माहिती आणि गुप्त माहितीचे व्यवस्थापन आणि देवाणघेवाण करण्यासाठी एकात्मिक प्रणाली विकसित करण्याची जबाबदारी राष्ट्रीय तुरुंग प्रशासनाची असणार आहे. यात तुरुंगातील गुप्त माहिती आणि माहितीसाठी राष्ट्रीय किंवा केंद्रीय समन्वय संस्था तयार करणे समाविष्ट आहे.
तुरूंग प्रशासनाच्या मुख्यालयात एक युनिट असेल जे त्याच्या सर्व तुरुंगांमध्ये गुप्त माहिती गोळा करण्याचे समन्वय साधेल आणि त्याच्या प्रत्येक तुरुंगात समर्पित तुरुंग गुप्त माहिती युनिट (PIU) तयार करेल.
PIU मध्ये एकच तुरुंग गुप्त माहिती अधिकारी किंवा टीम असू शकते, जी स्थानिक गुप्त माहिती व्यवस्थापित करण्यासाठी जबाबदार असेल.
पीआययू हे तुरुंग सुरक्षा पथकाचा भाग असले पाहिजे आणि तुरुंग सुरक्षा व्यवस्थापकाला जबाबदार असले पाहिजे.
हे पीआययू बुद्धिमत्तेचे मूल्यांकन, संकलन, मूल्यांकन आणि प्रसार यासाठी जबाबदार असले .
बहुतेक प्रकरणांमध्ये, हिंसक अतिरेकी कैद्यांना कधीतरी परत समाजात सोडले जाईल. म्हणूनच, हिंसक अतिरेकी कैद्यांना समाजात पुन्हा एकत्र आणण्यास पाठिंबा देणे हा हिंसक अतिरेकीपणा रोखण्यासाठी आणि त्यांचा प्रतिकार करण्यासाठी कोणत्याही धोरणात एक महत्त्वाचा घटक असावा. हिंसक अतिरेकी कैद्याच्या परिस्थिती ओळखणारी आणि यशस्वी शक्यता वाढवण्यासाठी कैद्याने कोणत्या प्रकारचे हस्तक्षेप करावे हे ठरवणारी वैयक्तिक सुटका योजना विकसित केली पाहिजे.